Lekcja 2, Unix - lekcje
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Lekcja 2
System plików w UNIX
Celem zajęć jest zapoznanie słuchaczy ze strukturą plików i katalogów w systemie UNIX oraz komendami umożliwiającymi przeglądanie zasobów dyskowych.
1. System plików i katalogów.
Informacje w systemie Unix przechowywane są w pamięci zewnętrznej w postaci plików, pogrupowanych w katalogi.
Plik (file) to porcja informacji (zbiór danych) umieszczona w pamięci masowej. Przez system widziany jest jako ciąg bajtów. Każdy plik ma numer i-węzła, który wykorzystywany jest przez system do jego lokalizacji. Dla wygody użytkowników do plików można się odwoływać poprzez ich nazwę.
Katalog to grupa plików, które wydzielane są przez użytkownika tematycznie w celu zachowania porządku na dysku. W rzeczywistości katalogi zawierają nie pliki, lecz informacje niezbędne do ich odnalezienia (i-węzły). Katalogi mogą zawierać inne grupy plików zwane podkatalogami.
System plików i katalogów, podobnie jak w systemie DOS, ma budowę hierarchiczną (drzewiastą). Podstawowym elementem jest katalog główny o systemowej nazwie /, w którym zapisane są zarówno informacje o plikach jak i podkatalogach niższego poziomu.
2. Nazwy plików i katalogów
Każdy plik i katalog w systemie Unix powinien posiadać nazwę składającą się z dowolnych znaków ASCII . Ponieważ część znaków ma dla shella specjalne znaczenie, nie powinno się ich stosować. Są to tak zwane metaznaki:
/ * ? ; | & < > [ ] ' ` "
Zaleca się wykorzystywać jedynie znaki przenaszalne: litery, cyfry, podkreślenie i kropkę. Specjalne znaczenie ma symbol kropki umieszczony na początku nazwy - plik taki określany jest jako ukryty, gdyż jego nazwa nie wyświetlana jest standardową komendą ls. System Unix nie rozpoznaje i nie wymaga nadawania rozszerzeń plików. Mimo tego niektóre programy zwyczajowo korzystają z końcówki nazwy pliku umieszczonej po kropce. Do najczęściej wykorzystywanych [przyrostków należą:
.a - archiwa dla poleceń ar i ld
.c - pliki z programami źródłowymi w języku C
.f - pliki z programami źródłowymi w języku Fortran
.o - pliki modułów wynikowych
.Z - pliki skompresowane poleceniem compress
Znaczenie ma również wielkość liter, gdyż system Unix rozróżnia małe i wielkie litery. Nazwy plików i katalogów przyjęło się pisać małymi literami (jak większość komend).
3. Katalogi systemowe Solaris
Informacje zapisane w pamięci masowej umieszczone są jako pliki w wybranych katalogach, tworzących strukturę hierarchiczną. Każdy użytkownik posiada swój katalog prywatny, który w systemie Unix nazwany jest katalogiem domowym. Wszystkie katalogi domowe umieszczone są w katalogu /export/home i noszą nazwy identyczne, jak nazwy logowania użytkowników. Katalog domowy oznaczany jest symbolem ~. Najważniejsze katalogi i pliki występujące w systemie Solaris przedstawia rysunek:
/ (root) - katalog główny, niezbędny do właściwej pracy systemu operacyjnego
/usr (user) - katalog zawierający programy i biblioteki użytkowe
/usr/bin - zawiera polecenia systemowe dla użytkowników
/usr/etc - zawiera dane konfiguracyjne
/usr/lib - zawiera biblioteki wykorzystywane przez aplikacje
/opt (option) - katalog zawierający doinstalowane pakiety
/dev (devices) - katalog zawierający pliki urządzeń wykorzystywanych w systemie (dyski, stacje dyskietek, strimery, terminale, drukarki...)
/etc - katalog zawierający pliki konfiguracyjne oraz administrujące systemem
/etc/passwd - plik zawierający dane o wszystkich użytkownikach systemu
/etc/group - plik zawierający dane o wszystkich grupach utworzonych w systemie
/export - katalog udostępniony użytkownikom
/export/home - katalog zawierający katalogi domowe użytkowników
/export/home/useri - katalog domowy (osobisty) użytkownika i
/kernel - katalog zawierający zasoby jądra systemu
/kernel/genunix - najważniejszy plik będący jądrem systemu
4. Ścieżki dostępu
W systemie Unix stosowana jest uniwersalna konwencja identyfikowania plików poprzez określenie ich położenia w hierarchicznej strukturze katalogów. Umiejscowienie pliku nazywamy ścieżką dostępu, która obejmuje nazwy wszystkich katalogów, przez które trzeba przejść aby dotrzeć do wybranego pliku. Ścieżka dostępu zapisywana jest jako ciąg nazw katalogów oddzielonych znakiem /. Wyróżniamy ścieżkę względna i bezwzględną.
Ścieżka bezwzględna zaczyna się od katalogu głównego /.
Ścieżka względna zaczyna się w katalogu, w którym aktualnie pracujemy (bieżącym) i wskazuje najkrótszą drogę do wybranego pliku.
Poniższy rysunek pokazuje ścieżki dostępu do pliku tekst:
1. bezwzględną
/export/home/user1/tekst
2. względna, gdy katalogiem bieżącym jest katalog /export/home
user1/tekst
3. względna, gdy katalogiem bieżącym jest katalog /export/home/user4
../user1/tekst
5. Prawa dostępu
Każdy plik i katalog w systemie Unix ma ściśle określone prawa dostępu dla swojego właściciela (user), grupy, do której on należy (group) oraz pozostałych użytkowników (other). Prawa dostępu określają możliwość odczytu danych (r - read), zapisu (w - write) oraz wykonania (x - executable). W sumie należy określić 9 parametrów (trzy prawa dla trzech rodzajów użytkowników). Każdy z użytkowników może mieć dowolną kombinację praw. Tabela przedstawia jakie prawa dostępu powinien mieć użytkownik, aby wykonać określone operacje na plikach i katalogach (+ oznacza, że prawo jest wymagane, - oznacza, że nie).
Wykonywana czynność
Plik
Katalog
r
w
x
r
w
x
przeglądanie zawartości katalogu
-
-
-
+
-
-
utworzenie nowego pliku w katalogu
-
-
-
-
+
-
zmiana nazwy pliku
-
-
-
-
+
-
usunięcie pliku
-
-
-
-
+
-
wyświetlenie zawartości pliku
+
-
-
-
-
+
zapis do pliku
-
+
-
-
-
+
uruchomienie pliku
-
-
+
-
-
+
6. Znaki specjalne
Niektóre symbole w system Unix mają specjalne znaczenie. Należą do nich:
/ - oznaczenie katalogu głównego (root - korzeń)
. - oznaczenie katalogu bieżącego (w którym aktualnie pracujemy)
.. - oznaczenie katalogu nadrzędnego nad bieżącym
~ - oznaczenie katalogu domowego użytkownika
– - oznacza katalog, który był bieżącym poprzednio
* - zastępuje dowolne znaki w nazwie pliku (oprócz . oznaczającej plik ukryty)
? - zastępuje jeden, dowolny znak
[znaki] - określa jakie znaki mogą wystąpić w określonym miejscu w nazwie pliku
[!znaki] - określa jakie znaki nie mogą wystąpić w nazwie pliku
\ - odbiera znaczenie znakom specjalnym opisanym powyżej
7. Lista komend
Komendy wykorzystywane w bieżącej lekcji:
ls – wyświetla zawartość katalogu
ls katalog -wyświetla zawartość wybranego katalogu
ls ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]