Leksykon przyrodniczy. Storczyki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
EKSYKON PRZYRODNICZY #
STORCZYKI
LEKSYKON PRZYRODNICZY
STORCZYKI
LEKSYKON PRZYRODNICZY
Karl Peter Buttler
STORCZYKI
DZIKO ROSNĄCE GATUNKI I PODGATUNKI EUROPY,
PÓŁNOCNEJ AFRYKI I BUSKIEGO WSCHODU
Przekład z niemieckiego
Jadwiga Kozłowska
Oznaczenia w części opisowej
Spis treści
• Gatunek lub podgatunek występuje tylko na terenie objętym zakresem książki (endemiczny
w Europie, Azji Mniejszej i północnej Afryce).
t Gatunek lub podgatunek wymarły na tym terenie.
* Gatunek lub podgatunek nie jest rodzimy i występuje na tym terenie tylko okazjonalnie.
? Występowanie na tym terenie wątpliwe i wymaga potwierdzenia.
6 Wstęp
8 Symbole obrazkowe z kluczem
do oznaczania rodzajów
12 Obuwik
Cypripedium
14 Kruszczyk
Epipactis
32 Buławnik
Cephalanthera
38
Limodorum
40 Storzan
Epipogium
Gnieźnik
Neottia
42 Listera
Listera
44 Kręczynka
Spiranthes
48 Tajęża
Goodyera
Miodokwiat
Herminium
50
Gennaria
Habenaria
52 Podkolan
Platanthera
58 Potrostek
Chamorchis
60 Ozorka
Coeloglossum
Kukuczka
Neottianłhe
62 Gołek
Leucorchis
Gołka
Gymnadenia
66 Ciemnogłów
Nigritella
70 Kukułka (Storczyk)
Dactylorhiza
104
Steveniella
Comperia
106
Neotinea
Acer as
108 Storczyca
Traunsteinera
110 Storczyk
Orchis
150 Koślaczek
Anacamptis
152
Bar/ia
154
Himanłoglossum
158
Serapias
168 Dwulistnik
Ophrys
230
Calypso
Żłób i k
Corallorrhiza
232 Lipiennik
Liparis
Wyblin
Malaxis
234 Wątlik
Hammarbya
i uzupełnienie do
Nigritiella
236 Klucze do oznaczania
254 Opis storczyków
257 Systematyka i taksonomia
storczyków
263 Biologia storczyków
268 Rozmieszczenie storczyków
276 Ochrona storczyków
278 Piśmiennictwo
280 Wykaz gatunków
287 Autorzy fotografii
288 O wydawnictwie i autorach
Część rysunków przerysowano według wzoru innych autorów. Zawsze zostało to oznaczone
obok skali wymiarów pierwszymi literami nazwisk autorów: E.G. Camus (C), L. Ferlan (F), P.
Gólz i H. R. Reinhard (GR), R. Keller (Ke), H. Kumpel (Kii), E. Nelson (Ne), L.A. Nilsson (Ni), H.G.
Reichenbach (R), W. Vóth (V), J.J. Wood (W), D.P. Young (Y).
Zastosowane w tej książce nowe kombinacje nazw łacińskich zostały w sposób obowiązujący
opublikowane w „Med-Checklist Notulae" w czasopiśmie „Wildenowia" (Berlin).
© 1986 Mosaik Verlag GmbH, Munchen/5
© polskiego wydania Bertelsmann Publishing Sp. z o.o., Warszawa 2000
Redaktor serii: Paweł Kozłowski
Redaktor tomu
Storczyki
Magdalena Hildebrand
Redaktor techniczny: Mirosława Kostrzyńska
Korekta: Ewa Garbowska, Bogusława Kryśpiak
Skład i łamanie: PHOTOTEXT, Warszawa
Printed in Germany
Bertelsmann Media Sp. z o.o.
Świat Książki, Warszawa 2000
ISBN 83-7227-419-3
Nr 2412
Wstęp
Książka ta, jako jedyna z naszej serii, po­
święcona jest tylko jednej rodzinie. Szacu­
je się, źe na świecie występuje ok. 20000
gatunków storczyków. W ten sposób rodzi­
na storczyków należy do największej
w królestwie roślin - a także do najbardziej
rozwiniętej i niezwykle interesującej grupy.
Gtównym terenem jej występowania są tro­
piki Starego i Nowego Świata, przede
wszystkim lasy deszczowe.
Europa, ze swymi 215 dziko rosnącymi ga­
tunkami storczyków, jest dla nich tylko te­
renem marginalnym. Po raz pierwszy zo­
stały one, wraz z 30 dalszymi podgatunka-
mi, zebrane w jednej książce i opatrzone
tekstem, barwnymi zdjęciami i rysunkami.
Zamieszczono w niej także klucz do ozna­
czania gatunków i podgatunków po­
szczególnych rodzajów z obszaru całej Eu­
ropy, z jej nielicznymi północnymi przed­
stawicielami włącznie. Ponadto objęto rów­
nież storczyki z terenów Azji Mniejszej
czyli azjatyckiej Turcji (Anatolii), i znajdu­
jących się nad wschodnią częścią Morza
Śródziemnego, zwanych Lewantem, a tak­
że z Afryki Północnej i z Wysp Kanaryjs­
kich, Madery i Azorów. Rozszerzony teren
geograficzny uwzględniał obszar zasze­
regowany według międzynarodowych
kryteriów florystycznych niezależnie od
granic politycznych.
W ten sposób zainteresowani botaniką, wy­
jeżdżający na południe urlopowicze, dosta­
ją do ręki wyczerpujące kompendium
wszystkich gatunków storczyków wystę­
pujących w okolicach Morza Śródziem­
nego. Ponadto podane przy każdym gatun­
ku informacje, na jakim terenie można go
w danym czasie znaleźć, powinny stanowić
dużą pomoc. W szczególnie niezbędnych
tu dokładnych danych dotyczących rozmie­
szczenia, wzięto za podstawę osiągnięcia
geografii opisowej (chorologii).
Pełne udokumentowanie barwnymi zdję­
ciami gatunków i podgatunków, opisanych
nawet dawniej, udało się skompletować
dzięki uprzejmości kolegów, którzy chętnie
udostępnili swoje fotografie. Każde zdjęcie
zostało opatrzone danymi dotyczącymi
czasu i miejsca jego powstania. Te na pier­
wszy rzut oka nieistotne dodatkowe infor­
macje okazują się ważne wówczas, gdy
miłośnik storczyków chce być pewien, że
znajdzie szukany przez siebie gatunek kwi­
tnący na swym siedlisku.
Tylko przy jednym gatunku
Goodeyd
i jed­
nym podgatunku
Ophrys
nie zamieszczono
barwnej ilustracji, ale zostały one wyczer­
pująco opisane.
Podobnie jak motyle wśród owadów, tak
storczyki wśród roślin kwiatowych cieszą
się szczególnym zainteresowaniem zaró­
wno naukowców jak i amatorów, którzy
nierzadko poświęcają się z naukową wnik­
liwością wybranej przez siebie dziedzinie.
Mimo to wśród europejskich storczyków
istnieje jeszcze wiele niewyjaśnionych za­
gadnień. Autor zwraca na nie uwagę osob­
no przy opisie rośliny. Badania wielu prob­
lemów nie są jeszcze zakończone. W nie­
których przypadkach oznaczanie może być
trudne i niepewne.
Ponadto wiele gatunków storczyków ma
skłonności do tworzenia mieszańców łą­
czących cechy obu gatunków wyjściowych.
Jeżeli w naszej książce można było jesz­
cze uwzględnić w pełni podgatunki, to
w przypadku mieszańców stało się to już
zupełnie niemożliwe. Trzeba by było
poświęcić im osobną książkę.
W nazewnictwie autor przestrzegał najno­
wszych ustaleń. Ponieważ obecnie jeszcze
nie wszystkie problemy systematyczne zo­
stały rozwiązane, nazwy łacińskie storczy­
ków podlegają zmianom. Cierpi na tym
możliwość porównywania piśmiennictwa
z różnych lat. Dlatego autor podaje synoni­
my zarówno przy opisie jak i w spisie
gatunków. Dzięki temu znacznie wzrasta
wartość tomu jako kompendium i klucza do
prowadzącej dalej literatury fachowej. Mi­
mo naukowej dokładności opisów roślin,
z konieczności wchodzącej w szczegóły,
autor pisze również dla zainteresowanych,
choć pod względem botanicznym niewy­
kształconych laików. W tekstach doty­
czących gatunków poza skrótami nazw kra­
jów nie stosowano innych skrótów, jak to
często zdarza się w fachowej literaturze,
i tylko tyle terminów fachowych, ile było
nieodzowne przy charakteryzowaniu ga­
tunku. Poszczególne terminy fachowe wy­
jaśniono w części ogólnej.
w części dotyczącej oznaczania. Każdy
z kluczy częściowych można używać z po­
zostałymi kluczami częściowymi lub samo­
dzielnie, ścieżka do oznaczania według
klucza może w najdłuższym przypadku
obejmować następujące stopnie (klucze
częściowe): rodzaj - forma - grupa - gatu­
nek, - podgatunek. W mniejszych ro­
dzajach gatunek względnie podgatunek,
zostaje oznaczony bezpośrednio.
2. Opis storczyków z wyjaśnieniem termi­
nów fachowych.
3. Systematyka storczyków, podział, zwią­
zane z tym problemy naukowe, anomalie
barwne i mieszańce.
4. Biologia storczyków z charakterystyczną
dla tej rodziny symbiozą z grzybami.
5. Rozmieszczenie, elementy florystyczne
z mapą.
6. Ochrona storczyków.
Zarówno w Niemczech jak i w Polsce wszy­
stkie dzikie storczyki podlegają prawnej
ochronie. Książka ta ma za zadanie przy­
czynić się do tego, żeby krajowe gatunki
storczyków pozostały nieprzemijającą czę­
ścią naszego świata roślin.
Książka zawiera następujące części:
1. Uproszczony klucz do oznaczania gatun­
ków w obrębie rodzajów. Klucz do 36 ro­
dzajów tej książki znajduje się jako rozsze­
rzony przegląd symboli na stronach 8-11.
Klucze do blisko spokrewnionych gatun­
ków grup i do podgatunków umieszczono
na końcu danego tekstu o gatunkach
G.S.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]