Leninizm, powszechna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Leninizm, czasem określany jako marksizm-leninizm ( марксизм-ленинизм) lub bolszewizm, to polityczna i ekonomiczna, powstała na bazie wcześniej istniejącego , którego filozoficznym źródłem był opracowany przez i .
Leninizm stanowił oficjalną ideologię państwową w od dnia jego powstania, aż po jego rozwiązanie. Było on też oficjalną we wszystkich krajach .
Pierwotna wersja leninizmu została rozwinięta i wprowadzona w życie przez przywódcę , skąd pochodzi jej nazwa. Jednak, już za życia Lenina doktryna ta ewoluowała na skutek zderzenia teoretycznych założeń z praktyką rewolucyjną. Po jego śmierci była ona nadal modyfikowana, m.in. przez (tzw. "marksizm-leninizm-stalinizm"), a następnie przez jego następców na stanowisku I sekretarza , z których niemal każdy głosił program "powrotu do wartości leninowskich".
Zarys ideologii
W swojej książce pt. (), Lenin stwierdził iż może osiągnąć rewolucyjną samoświadomość tylko za sprawą działania partii komunistycznych, w skład których wchodzić muszą profesjonalni, etatowi rewolucjoniści. Wskazywał także na to, iż taka partia może osiągnąć swe cele za pomocą zdyscyplinowanej formy organizacyjnej nazywanej . Oficjele partii komunistycznej mieliby być zgodnie z tym wybierani w sposób i w każdej chwili odwołani, ale jeśli już zostaną wybrani, wszyscy pozostali członkowie partii muszą wykonywać ich polecenia bez sprzeciwów.
Leninizm twierdził, iż może zostać obalony tylko w drodze rewolucyjnej; każdy inny sposób zmiany (np. ewolucyjny jak w czy ) jest skazany na niepowodzenie. Głównym celem partii leninowskiej powinno być więc zatem obalenie istniejącego rządu i zastąpienie go własnym, sprawowanym w imieniu proletariatu, następnie zaś wprowadzenie tzw. . Partia musi także wykorzystać własną władzę w celu edukowania proletariatu, w celu usunięcia fałszywej świadomości, stworzonej przez w celu łatwiejszego panowania nad masami pracującymi i dalszego ich ekonomicznego wyzysku. Formą takiej fałszywej świadomości była m.in. ().
Dyktatura proletariatu teoretycznie posiadałaby formę zdecentralizowanego systemu demokracji bezpośredniej, w której robotnicy dzierżyliby władzę za sprawą lokalnych rad (ros. sowiety). Rady takie faktycznie powstawały w czasie . Jednak niezwykle trudna sytuacja wewnętrzna Rosji, ogarniętej wojną domową, nie pozwoliła temu systemowi na dłuższe funkcjonowanie.
Część marksistów, wśród nich m.in. główny teoretyk , , uważało leninizm za odstępstwo od marksizmu, wskazując, że próba budowy w kraju niedorozwiniętym ekonomicznie musi zakończyć się . Wielu teoretyków marksistowskich, m.in. , krytykowało leninizm za jego antydemokratyczną, koncepcję partii i sprawowania władzy. Sam w liście do rosyjskiej działaczki bolszewickiej Wiery Zasulicz dopuszczał jednak możliwość przeprowadzenia w zacofanym kraju rolniczym takim jak Rosja, bez przechodzenia stadium demokracji i kapitalizmu. Wobec niepowodzenia światowej rewolucji bolszewicy stopniowo zbudowali koncepcję . Po nurt leninowski stał się dominującą wykładnią marksizmu, wyraźnie oddzieloną od .
Imperializm
Jedną z centralnych koncepcji leninizmu był pogląd, iż jest najwyższym stadium kapitalistycznego systemu ekonomicznego. Lenin twierdził, iż państwa najbardziej zaawansowane przemysłowo, w celu zdobycia . Kiedy im się to uda, je w celu pozyskania surowców naturalnych lub też nowych przestrzeni inwestycyjnych. Supereksploatacja biedniejszych krajów umożliwia zaawansowanym kapitalistom utrzymywanie przynajmniej części pracujących na nich robotników w stanie umiarkowanego zadowolenia, poprzez zapewnianie im nieznacznie lepszych warunków bytowych niż pozostałej części proletariatu.
Z powyższych powodów Lenin twierdził, iż rewolucja proletariacka nie może mieć miejsca w wysoko rozwiniętych krajach tak długo, jak funkcjonuje globalny system imperialistyczny. A więc, jak wskazywał, mniej rozwinięte kraje powinny stać się arenami pierwszych rewolucji proletariackich. Jego zdaniem takim krajem była niewątpliwie , którą postrzegał jako najsłabsze ogniwo ówczesnego globalnego kapitalizmu. W tym czasie jej gospodarka była w przeważającej części (poza największymi miastami, takimi jak i ), wciąż opierająca się na pracy chłopów i zwierząt, bardzo odmienna od tej z i .
Jednakże, jeżeli rewolucja może wydarzyć się tylko w biednym, niedorozwiniętym gospodarczo kraju, oznaczało to pewien problem: Marks twierdził bowiem, iż w takim otoczeniu nie może rozwinąć się system , gdyż nie ma ku temu odpowiedniej bazy ekonomicznej (w teorii marksowskiej, socjalizm jest etapem rozwoju, który przyjdzie po kapitalizmie, ale przed ), ponieważ kapitalizm nie rozwinął się tam w pełni, a dodatkowo zagraniczne siły będą chciały skruszyć ruch za wszelką cenę. Aby rozwiązać tę sprzeczność, Lenin zaproponował dwa rozwiązania:
· po pierwsze – rewolucję należy rozszerzyć także na kapitalistyczne kraje rozwinięte. Dzięki temu zapanuje w nich socjalizm, a następnie pomogą one krajom biednym w uczynieniu tego samego. Lenin miał nadzieję, iż rewolucja w Rosji rozszerzy się na . Tak rzeczywiście się stało, ale tam rozruchy udało się szybko opanować.
· po drugie – wzniecenie rewolucji w wielu krajach mało rozwiniętych na raz. Kraje te mogłyby połączyć się w efekcie tego w jedną federację, która byłaby w stanie podjąć walkę z wielkimi kapitalistycznymi siłami i ustanowić socjalizm. Idea ta była jedną z podstaw utworzenia . W rzeczywistości jednak ZSRR stał się szybko narzędziem panowania Rosjan nad innymi narodami. Bolszewicy zwalczali elity nierosyjskich narodów ZSRR jako "reakcjonistów" i ograniczali ich autonomię kulturalną (np. używany do zapisu zastąpiono cyrylicą).
[ Pobierz całość w formacie PDF ]