Lebiedziewicz Jerzy - Historia Świąt Bożego Narodzenia- NZTZ 12(99)98, artykuły
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Nie Z Tej Ziemi nr 12 (99) 1998
Jerzy Lebiedziewicz
Historia Świąt Bożego Narodzenia
Od kiedy zaczęto obchodzić święta Bożego Narodzenia 25 grudnia? Informacja św. Jana Chryzostoma o święceniu Bożego Narodzenia „od dawna" złożona musi być na karb retorycznej przesady. Niektórzy historycy utrzymywali, jakoby już papież Telesfor I polecił odprawiać Msze św. o północy Bożego Narodzenia.
Jednak późniejsze badania wykazały, iż informacje, na których się opierali, pochodziły w rzeczywistości z V wieku. W III wieku datę urodzenia Chrystusa, którą w tym czasie często się zajmowano, próbowano ustalić w inny sposób - w zależności od daty śmierci.
Upierając się na przypuszczeniu, ze w życiu Jezusa wszystko musiało być dokładne i zupełne, twierdzono, że dzień śmierci był równocześnie dniem urodzenia.
Takiego zdania jest autor traktatu De parompotus napisanego w 243 r. przypisywanego św. Cyprianowi - gdzie narodzenie Chrystusa ustala się na 28 marca. Pierwszą wiarygodną zatem wiadomością o istnieniu święta Bożego Narodzenia 25 grudnia jest nota niejakiego Filocalusa, który w spisie z 354 roku, obok wykazu konsulów i katalogu papieży, zaznaczył pod datą 25 grudnia: Natus Christus in Betleem Judea. Potwierdzenie tego świadectwa znaleźć można jeszcze w III Księdze De Virginibus św. Ambrożego z Trewiru, w której przytoczony jest fragment homilii papieża Liberiusza (pont.325-366), wygłoszonej z okazji obrzędu włożenia welonu przez jego siostrę Marcelinę. Obrządek ten odbył się 25 grudnia 354 roku - w dzień Narodzenia Jezusa - jak zaznaczył papież. Wobec tego należy uznać rok 354 jako ten, który zapoczątkował obchody Bożego Narodzenia 25 grudnia. Święto chrześcijańskie zostało ustalone na ten dzień nieprzypadkowo. Miało stanowić przeciwwagę dla obchodzonej w tym dniu w Rzymie (od 274 roku) uroczystości Dies Nataiis Solis Invicti (Dzień Narodzin Niezwyciężonego Słońca)
Potwierdza to anonimowy komentator dzieł Dionizego w marginesowym dopisku:
Poganie w tym dniu obchodzili uroczyście święto narodzin Słońca. Weszło w zwyczaj, że do tych obrzędów zapraszano i dopuszczano także chrześcijan. Postanowiono tedy w tym dniu obchodzić święto narodzin Prawdy. Potwierdza to również pierwotny kształt święta, do którego włączono związane z kultem słonecznym zwyczaje palenia ogni i procesji z pochodniami. W ten oto sposób zaczęto obchodzić święto Bożego Narodzenia w zachodniej części Cesarstwa Rzymskiego. Zachowany tekst homilii Jana Złotoustego (Chryzostoma) wygłoszonej 25 grudnia 387 lub 388 r. w Antiochii pozwala na bezsporne ustalenie początków Bożego Narodzenia we wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego na lata 370-380. Potwierdzeniem jest ten oto fragment homilii: Już od dawna pragnąłem przeżyć ten dzień, ale nie sam tylko, lecz w tak wielkiej liczbie, w jakiej teraz tu jesteśmy i pragnąłem oglądać naszą świątynię zapełnioną, jak teraz ją widzę. Pragnieniu memu stało się zadość. I jeszcze nie ma dziesięciu lat, jak dzień ten zawitał do nas. Dzięki jednak waszej gorliwości tak stał się radosnym i uroczystym, jak gdyby od lat tradycyjnie był u nas obchodzony. Słusznie można uroczystość tę nazwać świętem nowym, a równocześnie dawnym. Nowym, bo dopiero poznaliśmy je, dawnym, bo szybko dorównywało najpierwszym i osiągnęło tę samą powagę. Jak szlachetne nasiona, zaledwie je zakopiesz do ziemi, już wystrzelają na znaczną wysokość i wydają owoce, tak i ta uroczystość od dawna znana na zachodzie, do nas dopiero teraz przed niewielu laty przyniesiona, tak od razu stała się wielka. Upowszechnianie nowej uroczystości przebiegało bez zakłóceń. Oporna pod tym względem była przez pewien czas - rzecz dziwna - Jerozolima. Ale i tam 25 grudnia stał się dniem uroczystym przed rokiem 439, za rządów patriarcy Juvenalisa. Jedynie Armenia wprowadziła u siebie tę uroczystość dopiero w XIV wieku.
... [ Pobierz całość w formacie PDF ]